-
Ғылым
-
+ Ішкі қаржыландыру жобалары
Басқарма отырысының 2023 жылдың 26 сəуірінде бекітілген «Ғылыми, ғылыми-техникалық жəне қолданбалы жұмыстарды ішкі қаржыландыру конкурсы туралы» ережесі негізінде Ғылыми, ғылыми- техникалық жəне қолданбалы жұмыстарды ішкі қаржыландыру конкурсының жеңімпаздары анықталды. Жобаға 17 өтінім беріліп, конкурс нəтижесінде 10 жобаны қаржыландыру шешімі қабылданды.
+ Аяқталған жобалар-
Аннотация: Түркі әлемі - түркі мәдениетін ескі заманнан бастап бүгінгі күнмен байланыстыратын алтын көпір. Еуразиялық кеңістіктегі түркі халықтары әлемдік өркениеттің дамуына үлкен үлес қосты. Махмуд Кашкари, Жүсіп Баласағұн, әл-Фараби, Ибн Сина, әл-Хорезми, Ахмет Яссауи, Ұлықбек, Әлішер Навои және басқа да әлемге танымал тұлғаларды тудырған түркілердің рөлін жан-жақты зерттеу қажет. Біздің тамырымыз ортақ, ортақ тіл бар және бұл біздің елдеріміздің арасындағы қарым-қатынасты жақсартуға бағытталуы керек. Біз бұл мұраны шығармашылық мақсатта пайдалануымыз керек. Бұл арқылы біз барша адамзатты татулық, келісім және бір-бірімізді құрметтеу жолымен жүруге шақыра аламыз-деп Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті, Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев айтқандай, Түркі әлемін зерттеуге байланысты жұмыстарды жаңғырту мақсат етілмек.
Aдaмзaт тaрихындa бaрлық хaлықтaрдың діни-философиялық және тaрихи тәжірибелік тaнымдaрының кешенді жиынтығынaн тұрaтын дәстүрлі дүниетaнымдaры «құдaйлық киелілік» ұғымы төңірегінде қaлыптaсқaны сияқты, дәстүрлі түркілік дүниетaнымның негізгі ұстaнымдaры дa Тәңірлік діни тaнымнaн бaстaу aлғaн. Бұл ойлaу жүйесі бойыншa aдaмның және оны қоршaғaн ортaның «иесі» мен «киесі» ‒ Тәңірі. Ежелгі түркілер Аспан, Жер, Су және ең бастысы Тәңірге табынуы арқылы тәңіршілдік танымды қалыптастырғаны белгілі.
Ежелгі түркілердің дүниетанымында əлем нақты анықталған ұғымдар негізінде көрініс тапқан жəне классикалық категорияға тəн мазмұнда екі жақты ұстанымға бекіген түсініктермен толығады. Ежелгі түркі мəдени жəдігерлерінде келесідей бинарлы параллелдер анықталған: атап айтсақ, жоғары-төмен, шығыс-батыс, солтүстік-оңтүстік, ілгері-кейін, алыс-жақын, ашық-күнгірт, күн мен түн, баба мен ұрпақ, өзімдікі-біреудікі, үлкен-кіші, өмір мен өлім, көп пен аз, бай мен кедей, ер мен əйел, Тəңір (Көк Аспан) мен Ұмай ана (Жер-Су), тұлға мен қоғам. Жоғары-төмен, шығыс пен батыс, солтүстік пен оңтүстік, алыс-жақын, өзіңдікі мен біреудікі, үлкенді-кішілі, тұлға-қоғам секілді қарама қайшылықты ұстанымдар Шығыс пен Батыстың көптеген халықтар діліне тəн ұғым. Осы категориялы ұстанымдар мазмұны жағынан дүниетанымдық, кеңістіктік, уақыттық, көлемдік, рухани-этикалық, əлеуметтік, этникалық, этномəдени концептуалды жүйелері арқылы тұтас дүниеде ежелгі түркі əлемінің бір моделі немесе бір суретін біріктіреді.
Жобаның мақсаты: Елбасының «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында көне түркілер дүниетанымындағы концептілер жүйесін анықтау, концептілерді Абайдың «Толық адам ілімі» тұжырымына сәйкестендіріп, қазақ дүниетанымындағы көрінісін негіздеу. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауындағы «жаңа сапалы адамды қалыптастыру» тұжырымын іске асырудың тетіктерін пайымдайтын зерттеу нәтижесіне қол жеткізу.
Жобаның міндеттері:
- антропоөзектік бағытқа сәйкес түркі тілдерінің шығу тарихындағы, даму кезеңіндегі түркілердің дүниетанымына қатысты теориялық ұғымдар мен көзқарастарды анықтау;
- көне түркі мұраларындағы Әлем моделі бойынша лингомәдениеттанымдық, лингвокогнитивтік бағыттағы зерттеу еңбектерін талдау;
- көне түркі тіліндегі Адам моделі бойынша лингомәдениеттанымдық, лингвокогнитивтік бағыттағы зерттеу еңбектерін талдап, концепт мәселесінің түркі және қазақ тіліндегі қарастырылу жайын анықтау.
- Гильгамеш, Орхон- Енисей, Қорқыт, Қашқари мұраларындағы адам және әлем модельдерін әлемдік және отандық ғылым тарихындағы зерттеулермен салыстыру;
- шумер және көне түркі жәдігерлерінен концептілік өріс құрайтын материалдар жинастыру, көне түркілердің уақыт пен кеңістік туралы дүниетанымының құрылымдық ерекшеліктерін жіктеу;
- көне түркі дүниетанымындағы Адам және Әлем моделіне қатысты концептілерді жалпы түркілік мұралармен салыстыра отырып жүйелеу;
- көне түркі дүниетанымындағы Адам және Әлем моделіне қатысты концептілік өрістің тілдік қолданыстағы вербалды көріністерін айқындау;
- көне түркілер дүниетанымындағы аялық білімді пайымдау, ойлау деңгейін, философиялық көзқарастарын Абайдың «Толық адам ілімімен» салыстыра талдау;
- көне түркі мәдени жәдігерлеріндегі дүниетанымдық мазмұнды құндылықтарды қазақ халқының рухани игілігіне кіріккен дүниетанымдық ұстындарымен салыстыра талдау;
- көне түркі мәдени жәдігерлеріндегі дүниетанымдық мазмұнды құндылықтарды мәдени антропологиялық тұрғыдан негіздеу;
- концептілік жүйенің қазақ дүниетанымындағы көрінісін этнолингвистикалық материалдар негізінде қарастырып пайымдау.
- «Түркі адамы» концептісінің ұлттық болмысын Гильгамеш, Орхон- Енисей, Қорқыт, Қашқари, Ж.Баласағұн, әл-Фараби және Абай мұраларындағы ортақ идеялар тұрғысынан талдау;
- Абайдың «Толық адамның» моделін жасау.
- «Ойшылдар іліміндегі Толық адам бейнесі» атты арнаулы курс бағдарламасын даярлау.
- «Көне түркі және қазақ дүниетанымындағы Толық адам бейнесі» атты монографияға материалдар топтастыру.
-
Тақырыбы: Қазақ тілін сандық ресурстар арқылы ұлттық бренд негізінде меңгерту.
Аннотация: Тіл білімі даму прогресінен өте келе, қазір адамның ішкі менталдық табиғаты мен ойлау механизмдеріне ойысты. Қазақ тіл білімінде тілдік зерттеулер танымдық деңгейге көтеріліп, оны меңгерту жолдарын ұлттық ерекшелігі, менталдық сипаты, ұлттық құндылықтары арқылы табуда. Бүкіл әлемдік пандемия жағдайына байланысты оқытудың онлайн форматы ерекше қарқынмен дами бастағандықтан, тілді меңгертудің әдіс-тәсілдерін де өзгертіп, онлайн жүйеге трансформациялаудың қажеттілігі туындап отыр. Қазақстан Республикасындағы тіл саясатын іске асырудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сәйкес тілдің БАҚ, әлеуметтік желі, халықаралық коммуникацияда, қолданылуын жетілдіру міндеттелген. Ақпарат құралдарының, оның ішінде сандық ресурстардың дамуы қазақ тілін халықаралық деңгейге шығарып және ұлттық бренд арқылы мемлекетті танытып, елдің экономикасына да үлес қосу мүмкіндігі бар екендігін көрсетеді. Өз кезегінде қазақ тілін меңгерту Қазақстан аумағында ғана емес, аудиториясы кеңіп, шетелді де қамтитын болады.
Жобаның мақсаты:
Әлемдегі онлайн оқыту жүйесіндегі өзгерістерге байланысты тілді меңгертуді трансформациялау үшін «қазақ тілін ұлттық бренд негізінде сандық ресурстар арқылы оқытудың» кешенді жүйесін негіздеу, әзірлеу, тиімділігін тәжірибеде тексеру, сынақтан өткізу, білім беру тәжірибесіне енгізу және сандық ресурстарды пайдаланып әлемге тарату.
Жобаның міндеттері:
- тілді интернет ресурстар арқылы оқытудың отандық және шетелдік озық технологиялары мен тәжірибелеріне талдау жүргізу;
- бейнедәрістерге арналған сюжетті сценарийлер жазып, онлайн сабақтардың контентін даярлау және бейне сабақтар түсіру;
- интернет ресурстарға дайындалған өнімдерді салу;
- алынған өнімді коммерцияландыру;
- жоба бойынша жүргізілген жұмыстарға статистикалық талдау жасау;
- дәстүрлі қазақ тілін оқыту әдістемесін трансформациялап, оқу үдерісіне алынған нәтижелерді енгізу, авторлық құқығын қорғау.
НӘТИЖЕЛЕР
«Ғылыми зерттеулердегі статистика» тақырыбындағы интенсив-курста, мақала жазу барысында тәжірибеде алынған мәліметтердің заңдылықтарын зерттеу, оларға талдау жасап, солардың нәтижесінде дұрыс қорытынды алу қамтылады. Курс барысында зертеу кезінде маңызды болатын тек негізгі түсініктер қарастырылып, олардың практикада қолданылуы мысалдармен түсіндіріледі. Сонымен қатар, зерттеу барысында дерекетер тапшылығын болдырмаудың арнайы техникалары түсіндіріледі. Курс нәтижесінде өз зерттеулеріңізді Скопус базасына енетін Халықаралық журналдарға мақала ретінде дайындағанда модельдің дәлдігіне қажет метрикаларды ыңғайлы қолдануды үйренесіздер.
-