Қазақстандық ғылым: жетістіктер мен өзгерістер
-
20 қазан, 2021
![Қазақстандық ғылым: жетістіктер мен өзгерістер]()
АЛМАТЫ. 20 қазан. Баспасөз орталығы – Отандық ғылым соңғы 30 жылда қандай жетістіктерге жетті? Назарларыңызға тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстан ғылымының 10 жетістігін ұсынамыз.
Денсаулыққа арналған лазер
1994 жылы медицина ғылымдарының докторы, Қазақстан Ұлттық Ғылым Академиясының академигі Алшынбай Рахышев Ұлттық патенттік ведомстводан өнертабысқа медициналық мақсаттағы лазерге сертификат алды. Отандық ғалым төмен энергиялы лазердің адамның қан тамырлары мен жүйке жүйелеріне оң ынталандырушы әсерін тәжірибе жүзінде дәлелдеді. Бұл жаңалық адам денсаулығын жақсарту үшін лазерлік сәулеленуді қолдануға мүмкіндік берді.
Отандық «Казахстанский» қорытпасы
2008 жылы «Казахстанский» қорытпасы патенттелді. Жаңа материал металлургияда болатты тотықсыздандыру, легірлеу және модификациялау үшін қолданылады. Басқаша айтқанда, отандық қорытпа металл емес қоспалар мен көрінетін ыстық жарықтарды азайту арқылы болаттың құрылымы мен сапасын жақсартады.
Гидрофобты супер-спонждар
2013 жылы қазақстандық ғалым Фаил Султанов төгілген мұнайды жинауға арналған супергидрофобты спонждарды жасау жобасын бастады. Автор бұл идеяны аэрогельмен жұмыс жасау барысында анықтады, себебі ол – қымбат, бірақ сіңіргіштігі жоғары материал. Кейін дайын құрылыммен жұмыс істеу туралы шешім қабылданды. Супер спонждар сүзгі ретінде қолданылады және суды органикалық заттардан 95-97%-ға тазартады. Жоғары гидрофобтылық, жоғары сорбциялық сыйымдылық, төмен баға, регенеративтілік және экологиялық тазалық резервуарларды төгілген мұнайдан тазарту үшін саңылауды пайдалануға мүмкіндік береді.
Супераккумуляторлар ойлап табылды
2015 жылы қазақстандық ғалым Толғанай Темірғалиева мен жапон профессоры Сугуру Нода суперконденсаторлар жасау жобасын бастады. Егер қарапайым конденсаторларда (немесе аккумуляторларда) заряд ресурсы шектеулі болса, онда суперконденсаторлар энергияны өте тез (бірнеше минут ішінде) зарядтап, босата алады.
Суперконденсаторлар көлемінің әр текше сантиметрі үшін көбірек энергия жинайды. Бұл әсерге күріш қабығы мен өрік шұңқырынан алынған кеуекті белсендірілген көмірді қолдану арқылы қол жеткізіледі.
Отандық дамудың артықшылығы: үлкен сыйымдылық пен төмен баға. Шын мәнінде, көміртектер қалдықтардан (күріш қауызы мен өрік дәндері) жасалады, олар қоршаған ортаны ластамайды және дәстүрлі аккумуляторлар сияқты арнайы жоюды қажет етпейді.
Сақ қорғандары
1998 жылы Шығыс Қазақстан облысында орналасқан Чиликтина алқабындағы Берел ауылының маңындағы қорғанда атақты отандық археолог Зейнолла Самашев бастаған қазақ-француз бірлескен экспедициясы б.з.д. ІV ғасырға жататын сақ князінің қорымын тапты. Онда тұрмыстық заттар, зергерлік бұйымдар мен алтындатылған мүйізбен әшекейленген 13 аттың қалдықтары болған. Талдау қорғаннан шыққан жылқылардың жасы 2 мың жылдан асатынын көрсетті.
Тұқымның биорезонанстық жандандыру құрылғысы
1999 жылы тұқымдардың биорезонанстық жандандыру жолдары бойынша зерттеулер басталды. Оның негізгі тұлғасы профессор Абдумалик Аширов болды. Ол төмен жиілікті электромагниттік өрісі бар тұқымдарға әсер ететін құрылғыны жасады. Тұқымдарды өңдеу кезінде 18 параметр ескеріледі, оның ішінде космо-геофизикалық (айдың, күннің орналасуы, басқа планеталардың орналасуы, күннің жарылуы, тартылу толқынының күштері, тектоникалық ақау және т.б.).
Ғалымдар бидай, арпа, күріш, жүгері, қара бидай, картоп, асқабақ, қияр, қызылша, сондай-ақ сұлы мен мақтаның тұқымын өңдеу кезінде оң нәтижеге қол жеткізді.
«Гуминт» композиционды тыңайтқышы
Қазақстандық ғылым аграрлық ғылымдар саласындағы жаңалықтар мен әзірлемелерге бай. Осындай әзірлемелердің бірі – «Гуминт». Профессор Серік Фазылов басқаратын органикалық синтез және көмір химиясы институтының ғалымдары жасаған композициялық тыңайтқыштың икемді формуласы бар. Оның құрамы негізгі макроэлементтердің үлесін арттыру арқылы өзгеріп отырады. Сонымен қатар, «Гуминт» құрғақшылық кезінде суды сақтап, өсімдіктерді суғара алады. Тыңайтқыш тауық көңі мен көмір өнеркәсібінің қалдықтарынан жасалады.
«Гуминт» өсімдіктердің дамуын тездетеді, оларды ауа-райының қолайсыздығына төзімді етеді, өнімділікті 15-20% арттырады.
QazCovid-in қазақстандық вакцинасы
COVID-19 вакцинасын Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Биологиялық қауіпсіздік мәселелері ғылыми-зерттеу институты әзірледі. QazVac вакцинасы инактивацияланады және қолданылған кезде ағза қорғаныш антиденелерін қалыптастырады. Вакцина 21 күн аралықпен екі дозада енгізіледі. Вакцинаның клиникалық сынақтары 2020 жылдың 25 желтоқсанында басталды.
Мұнай өңдеу процесінің катализаторы
Мұнай өңдеу саласындағы маңызды жаңалық – қазақстандық ғалым Хадичахан Рафикованың өнертабысы. Ол құрамында фосфор бар иондық сұйықтықтар негізінде родий-иридий катализаторларын құру әдісін ойлап тапты. Бұл сұйықтықтар ацетофенонды гидрогенизациялауда, этилбензол мен пропеннен стирол мен пропилен оксидінің аралас өндірісінде және белсенді мономерлермен сополимерлеу жолымен жартылай қатты пластмассалар алуға қажетті стилбендердің өндірісінде қолданылады.
«Жерүсті акустикалық толқындарының шегі жоқ күшеюі» феноменінің ашылуы
2015 жылы Қазақстан, Ресей және АҚШ зерттеушілері физикадан жаңалық ашылғанын хабарлады. Профессор Зинетула Инсепов пен Құрбанғали Тыныштықбаев құрамына кіретін ғалымдар тобы графенді қолдана отырып, энергияны аз жұмсап, жоғары жиілікті акустикалық сигналдарды күшейте алды. 2017 жылы ғалымдар анықтаған «беттік акустикалық толқынның шекті емес күшейтуінің» әсері Ресейдегі тәуелсіз ұйымдармен тексерілді. Сарапшылар бұл зерттеудің акустоэлектроника саласындағы ғылыми жаңалық екенін мойындады.
Бұл ашылу қорғаныс өнеркәсібі, медицина, ұлттық қауіпсіздік және ғарыштық байланыс үшін ерекше құндылыққа ие. Отандық ғылымдағы зерттеулер жаңа күшке ие болуда.
Дереккөз : https://the-steppe.com/
Маркетинг және коммуникациялар департаменті
Байланыс телефоны: +7 727 237 00 05
e-mail: mar.com@qyzpu.edu.kz
Бөлісу:
